YALOVA’NIN 24 AYAR ALTINI: SÜPER MEYVE ARONYA
Aktif çalışma temposu ve sahadaki emekleriyle Yalova tarım sektörünün yakından tanıdığı Altınova İlçe Tarım ve Orman Müdürü Samet ÇİÇEK ile görüşerek, tarım sektörüne yatırım yapmak isteyen pek çok girişimcinin merak ettiği bir meyveyi Aronya’yı ele aldık. İlçe Müdürü ÇİÇEK, bizlere detaylı olarak Aronya’nın pazarlama değerini, insan sağlığına faydalarını, Yalova İli’nde aronya ile ilgili yürütülen çalışmaları anlattı.
Bizi gerçekten de aronya meyvesi hakkında bilgilendiren bu kıymetli görüşmeyi okuyucularımızla paylaşmak istedik ve aslında röpörtaj şeklinde gerçekleştirdiğimiz bu sohbeti, okuma kolaylığı için sizlere makale olarak aktardık.
Altınova İlçe Müdürü Sayın Samet ÇİÇEK’e tekrar teşekkür ediyor, kendisine ve ekip arkadaşlarına çaışmalarında başarılar diliyoruz.
Anavatanı Kuzey Amerika olan Aronya (Aronia melanocarpa), yapraklarını döken, çok yıllık, çalı formunda, uzun ömürlü, onlarca yıl canlılığını devam ettiren bir bitkidir. Üzümsü bir meyve olan aronya sağlık potansiyeli nedeniyle 1900’lü yılların başlarında Rusya’ya getirilmiş ve yetiştiriciliğine başlanmıştır. Aronya geniş bir iklim kuşağı ve toprak şartlarına adapte olabilmesi, zengin içeriği ile insan sağlığına ve beslenmesine katkısı nedeni ile “süper meyve” olarak adlandırılmaktadır. Aronya meyvesi içerdiği tanenden dolayı buruk tattadır. Meyvesi çok yüksek miktarda antosiyanin ve flavonoidler içermektedir. İçerdiği bu kimyasalların bağışıklık sistemini güçlendirdiğini, kalp ve damar rahatsızlıklarının tedavisinde olumlu etkilerinin bulunduğunu, hücre yenilemesini sağladığı ve kanseri önleme potansiyeli bulunduğu bilim insanları tarafından belirtmektedir.
Ülkemizde ilk çalışmaları 2012 yılında Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde başlamış olan aronya meyvesinin çiftçi şartlarında denemelerine Yalova İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından 2017 yılında İl Özel İdaresinin destekleri ile kurulan ilk deneme parsellerinde başlanmıştır.
Yalova’da Aronya Üretimi
Yalova’da çiftçi parselinde ilk Aronya bahçesi kurulmasının üzerinden 6 yıl geçmiştir ve bugün il genelinde 150 çiftçi ile -359 dekarı projeli olmak üzere- toplam 509 dekar alanda Aronya üretimi gerçekleştirilmektedir. Henüz meyve verecek yaşa gelmemiş aronya bahçeleri haricindeki bahçelerden ürün hasadına başlanmıştır.
Aronya meyveleri, Yalova koşullarında 20 Ağustos - 15 Eylül tarihlerinde hasat edilmektedir.
2020 yılında 7-8 tonluk bir rekolte elde edilmişken bu üretim rakamı 2021 yılında yaklaşık 27 ton, 2022 yılında yaklaşık 96 ton, 2023 yılında yaklaşık 162 ton gerçekleşmiş olup, 2024 yılında ise 184 ton düzeyine ulaşmıştır. Aronya bahçelerimiz tam verime ulaştıklarında yaklaşık 500 ton ürün alınabilecektir.
Aronya Üretimini Geliştirme Çalışmaları
Birim alanda getirisi yüksek ürünlerden birisi olması sebebiyle aronya meyvesinin Yalova’da üretim alanlarında yaygınlaştırılması amacıyla İl Müdürlüğü tarafından hazırlanan çeşitli projelerle 2017-2023 yılları arasında 143 çiftçiye 61.462 adet sertifikalı “Nero ve Viking” çeşidi fidan dağıtılmış ve 359 dekar aronya bahçesi kurulumu için 835.214,80 TL hibe desteği sağlanmıştır. Sadece 2021 yılında dağıtılan 27 Bin adet sertifikalı aronya fidanlarıyla birlikte, 160 dekar yeni bahçe kurularak mevcut üretim alanı 2020 yılına göre 2 katına çıkarılmıştır.
Yalova aronya üretim alanlarının yaygınlaşmasında Yalova İl Özel İdaresi desteği ile Tarım Bakanlığı tarafından ulusal ölçekte uygulanmakta olan “Tarım Arazilerinin Kullanımının Etkinleştirilmesi” çatı projesi önemli rol oynamıştır.
Yalova’da aronya bahçelerinin 224 dekarlık kısmında Organik Tarım yapılmaktadır ve toplam aronya üretim alanının %44’üne denk gelmektedir.
Yalova’nın kırsal kesimlerinde sürdürülebilir üretimin sağlanması yoluyla kırdan kente göçü azaltmak ve tersine göçü teşvik etmek ve tıbbi aromatik bitki üreticilerinin tarımsal örgütlenme kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla aronya üretimine yönelik olarak 2016-2023 yılları arasında Tarım ve Orman Bakanlığı, Yalova İl Özel İdaresi ve Doğu Marmara Kalkınma Ajansı desteğiyle uygulanan projeler aracılığıyla 327 üreticiye destek sağlanmış, 359 Dekarlık kısmı yeni bahçe kurulumu olmak üzere 977 dekar alana destek sağlanmış olup, uygulanan tüm projeler için 4,6 Milyon TL kamu hibe desteği sağlanmıştır.
Ülkemizde ilk olarak “Organik Sertifikalı” ve “Coğrafi İşaretli” Aronya hasadı 2021 yılı Eylül ayında yapılmıştır. Yalova İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün çalışmaları neticesinde 2020 yılında Aronya tıbbi aromatik bitkiler sınıfına ve Bakanlığımızın destekleme kapsamına da alınmış durumdadır.
Yalova Aronyası Coğrafi İşareti
Yalova ilinin tarımsal ürünleri arasında coğrafi işaretli olarak “Yalova Aronyası”, “Yalova Kivisi” ve “Yalova Kestane Balı” olmak üzere 3 ürün yer almaktadır.
Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından yürütülen bilimsel çalışmalarda aronya meyvesinin ilimizin ekolojik koşullarında meyve irilik, verim ve biyokimyasal özellikleri bakımından farklılaştığı tespit edilmiş ve İl Tarım Müdürlüğü tarafından yürütülen başvuru süreci neticesinde aronyanın bu özellikleri Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 24 Haziran 2021 tarihinde “Yalova Aronyası” adıyla coğrafi işaretle tescil edilmiştir.
Yalova ilinin coğrafi işaretli ilk tarımsal ürünü olan “Yalova Aronyası” tüm bu çalışmalarla kividen sonra bölgenin "24 ayar altını" olarak Yalova’ya kazandırılmıştır. Yalova Aronyası, ilin önemli tarımsal gelir kaynaklarından biri haline gelmiştir.
Aronya Üretim Değeri
Yalova’da 2024 yılında taze aronya 100–150 TL/kg, işlenmiş ürünler ise 300–350 TL/kg bandında değer bulmuştur. Aronya üretiminin üreticimize yıllık brüt getirisi 20-30 Milyon TL civarındadır. Bununla birlikte Aronyanın yaş meyve olarak tüketilmesi yanında kurutularak tüketilmesi kurabiye, yoğurt, pestil, cezerye gibi ürünlerle birlikte kullanımı konusunda çalışmalar yürütülmektedir. Aronyanın meyve suyu, çay, aronyalı dondurma şeklinde de tüketilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar ile her geçen gün artan aronya talebinin yanı sıra, üretim alanları da hızla artmakta ve bunun sonucunda üretim değerinin de oldukça yükselmesi beklenmektedir.
İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Aronya meyvesi taze ve dondurulmuş olarak tüketilebilir. Şekerleme yapımında, reçel sos, salça, şerbet, meyve suyu ve meyve suları karışımlarında, kurutularak kuruyemiş karışımlarında, pasta, kek, turta, pankek ve çeşit ekmek yapımında kullanılır. Olgun meyveleri bitkisel ilaç ve gıda takviyesi olarak ve gıda renklendirmede kullanılmaktadır. Meyve ve yaprakları kurutularak çayı yapılır. Meyve suyuna işlendikten sonra kalan posalar (kabuklar, çekirdekler vs.) kapsül haline getirilip koruyucu hekimlikte besin takviyesi olarak kullanılmaktadır. Bunların yanında kozmetikte, hayvan yemi, yiyecek katkı maddesi, probiyotik, diyet takviyeleri, boyalar, sabunlar ve daha birçok şey yapılabilir. Meyveler buzdolabında uzun süre tazeliğini korur.
Meyvelerinin antioksidan kapasitesi ve antosiyanin miktarı bakımından diğer üzümsü meyvelere göre en yüksek değere sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bu meyve türünün düzenli tüketimi ile kardiyovasküler hastalıklar, sindirim sistemi hastalıkları ve bazı kanser hastalıklarına karşı koruma sağladığı tespit edilmiştir.
Genel olarak Aronya’nın fenolik asitler, proantosiyanidinler, antosiyaninler, flavonoller ve flavanonlar olmak üzere birçok polifenol bileşiğe sahip olduğu bildirilmektedir. Yalova Aronyası (Aronia melanocarpa), zengin içeriği ile insan sağlığına ve beslenmesine katkısı büyük olan bir üzümsü meyve türüdür. Meyvesi çok yüksek miktarda antosiyanin ve flovanoidler içermektedir. Aynı zamanda antioksidanlar, fenoller, mineraller ve vitaminler yönünden de zengindir. İçerdiği bu kimyasalların kalp hastalıkları ve kanseri önleme potansiyeli olabileceği belirtilmektedir.
Aronyanın bu polifenol bileşenlerinin sağlık üzerine etkilerinin araştırıldığı onlarca çalışmada anti-kanser, antioksidan, anti-inflamatuar, anti-aterojenik (damar içinde daralma) ve antidiyabetik özelliklerinin olduğu birçok bilim adamı tarafından rapor edilmiştir.
Aronya meyveleri biyokimyasal özellikleri nedeniyle Rusya’da tıbbi bitki olarak kabul edilmiştir. Soğuk algınlığı, mide hastalıkları, bağırsak, karaciğer ve safra kesesi dahil olmak üzere çeşitli hastalık ve radyasyon zehirlenmesi tedavisinde kullanılmaktadır. İyi kolesterol seviyesini artırmakta, kalp hastalığı ve diğer kardiyovasküler problemlere karşı savaşmaktadır. Ayrıca; kan basıncını kontrol etmede, sağlıklı kan şekeri düzeyini korumada, bağışıklık sistemini güçlendirerek soğuk algınlığı ve gribal enfeksiyonlara karşı metabolizmayı güçlendirmede son derece etkilidir. Beyin ve sinir sistemini besler, yaşlanma ile mücadeleye yardımcı yüksek antioksidan kapasitesine sahiptir.
Fenolik maddelerce zengin ve yüksek antioksidan aktivite gösteren meyvelerin tüketilmesinin kanser başta olmak üzere birçok hastalığa karşı koruyucu etkisinin olduğu çok sayıda araştırmada belirtilmiştir. Yalova Aronyası’na yönelik araştırmada analiz edilen her iki aronya çeşidinin meyveleri bu açıdan dikkat çekici özelliktedir. Yalova Aronyası’nın yetiştirilerek tüketicilere sunulması durumunda halk sağlığının korunması açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.
NOT: Aronya’nın insan sağlığına etkileri konusunda bu yazıda geçen bilgiler, insanları doğal beslenmeye teşvik etmek amacıyla yazılmış olup, tek başına tedavi amaçlı kullanılmamalıdır. Her tür sağlık probleminde mutlaka uzman sağlık kuruluşlarına gidilmeli ve uzman sağlık personeline danışılmalıdır.
