REYGRAS (SÜT OTU=İTALYAN ÇİMİ) YETİŞTİRİCİLİĞİ
İtalyan Çimi, Sütotu, Reygras ve Karamba isimleriyle de tanınan ve bilimsel ismi Lolium multiflorum olan bir yem bitkisidir. Tek yıllık varyeteler ekimden sonra daha hızlı bir şekilde gelişirler. Bu nedenle tek yıllık varyeteler ot veya silaj üretimi, iki yıllık varyeteler ise kısa süreli mera tesislerine daha uygundur. İtalyan çimleri hızlı gelişen, yıl içerisinde çok sayıda biçim verebilen uzun boylu yem bitkileridir. Özellikle kışları ılıman geçen bölgelerde tek yıllık baklagil ve buğdaygil yem bitkileri ile karışımlar halinde yetiştirilebilir. Karışımlar, otlatmak amacıyla kullanılabileceği gibi başaklanma devresinde kuru ot üretimi için biçilebilir. İtalyan çiminin bu değerli özellikleri nedeni ile büyük bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Çok kaliteli bir ot üreten çim türlerinden birçok melez çeşitler geliştirilmiştir. Tetraploid çeşitlerin vejetatif organları daha iri, çimlenme ve fide gücü iyi, biçimden sonra gelişmesi hızlı, verimleri daha yüksektir. Tetraploid italyan çimi çeşitleri yılın bütün mevsimlerinde hayvanlar için daha lezzetlidir. Başaklanma çağına kadar daha yüksek oranda eriyebilir karbonhidrat içerirler. Ancak iri hücreleri ve kalın hücre duvarları nedeni ile tetraploid çeşitlerin otları daha geç kururlar. Ayrıca kışa diploidlerden daha az dayanırlar.
Reygras otundan, sulanabilen veya yeterli yağış alan alanlarda bir sezonda 20-25 gün aralarla 6-7 biçim alınabilir. Taze ot verimi 6-8 ton, kuru ot verimi 2,5-3 ton olmaktadır.
REYGRAS’IN BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Reygras yumak şeklinde 80-90 cm ye kadar boylanabilen bir yem bitkisidir. Bol kardeşlenen, bol sayıda ve dik olarak gelişen uzun boylu saplara sahip bitkilerin parlak yeşil renkte, geniş, tüysüz yaprakları bulunur. Çiçek durumu seyrek başaktır. Başaklar iridir ve boyu 30 cm’ye ulaşabilir. Başakçıklar dar tarafları ile başak eksenine bağlanmışlardır. Her başakçıkta 2-10 çiçek bulunur. Çiçeklerde düz bir kılçık bulunur. Tohumlarının 1000 dane ağırlığı 2 gr.dır.
TOPRAK VE İKLİM İSTEKLERİ
Reygras (süt otu) nötr veya hafif asit, drenaj sorunu olmayan, verimli topraklardan hoşlanır. Düzenli yağış alan bölgelerde, iyi gübrelenmiş hafif topraklarda da iyi gelişirler. Yüksek verim için toprağın verimli olması gerekir. Özellikle toprağın azotça zengin olması, verimi arttırdığı gibi otun kalitesini de yükseltir. Orta derecede tuza dayanıklı olan reygrasın, gölgeye dayanımı zayıftır.
Reygras nemli ve ılıman iklimi sever. Kurağa ve soğuğa dayanıklılıkları zayıftır. Kışları ılıman, yağışlı, yazları nemli geçen bölgelerde çok iyi gelişirler. Ekstrem kışlardan çok zarar görürler. Buna karşılık kışları ılıman geçen bölgelerde gelişmelerine devam ederler. Yüksek sıcaklık ve kuraklık bitkilerin gelişmelerini yavaşlatabilir. Bununla beraber yıllık yağışı 400 mm. den fazla olan bölgelerde yetiştirilebilir. Yıllık yağışı 600 mm ve düzenli dağılış gösteren bölgelerde ise çok daha iyi sonuçlar alınır.
EKİM VE BAKIMI
Reygras (süt otu) temiz, keseksiz, iyi hazırlanmış tohum yatağına ekildikleri zaman çıkış düzenli olur. Bu nedenle çim ekilecek alanlar derince sürüldükten sonra, değişik aletler ile iyice ufalanmalıdır. Fidelerin soğuğa dayanımı zayıf olduğu için, kışları çok sert geçen bölgelerde ilkbahar ekimi tercih edilmelidir.
Kış soğuklarının erken gelmediği, kışları ılıman geçen Ege, Akdeniz, Karadeniz ve Marmara bölgelerinde sonbaharda; Eylül-Ekim aylarında ekilir. Sonbaharda ekilen italyan çimlerinin kış boyunca gelişerek ilkbaharda çok iyi bir bitki örtüsü oluşturduğu gözlenmektedir. Kışı sert geçen Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde ise bitkilerin kışa daha güçlü girmesi için, yaz sonunda yani Ağustos sonu veya Eylül başında ekilmesi tercih edilir. Kışı sert geçen bölgelerimizde ise ekim ilkbaharda; Mart-Nisan aylarında yapılır. Akdeniz ikliminin hâkim olduğu bölgelerimizde ilkbaharda yapılan ekimlerde, erken gelen yaz kuraklığı ve yüksek sıcaklıklar italyan çiminin erken başaklanmasına ve düşük ot verimine sebep olabilir.
Sulanabilen veya düzenli yağış alan bölgelerde ot üretimi için 15-20 cm sıra arası verilmelidir. Ekim derinliği 1.5-2 cm’yi geçmemelidir, aksi halde yetersiz çıkış görülebilir. Ekimde 5-6 kg/da tohum kullanılmalıdır.
Baklagillerle karışık ekimlerde ekim oranı yarıya düşürülmelidir. Çim tohumları genellikle hızlı bir şekilde çimlenir ve gelişirler. Ancak Saf olarak tahıl mibzerleri ile kolaylıkla ekilebilir. Karışık ekimler için özel mibzerler kullanılmalıdır. Kuru ot veya silaj yemi üretimi için saf olarak yetiştirilir. Buna karşılık otlatılacak alanlarda kullanma süresine göre çim+baklagil karışımları tercih edilir. Örneğin 3-4 yıllık meralar için italyan çimi ile ingiliz x italyan çimi ile melezlerinden oluşan karışımlar daha uygundur. Bu ekimlerde 2-4 kg/da tohum atılır. Kısa süreli meralar için (ingiliz+italyan çimi) + çayır üçgülü karışımları kullanılmaktadır. 5 kg çim ile 1 kg çayır üçgülü tohumu karıştırılarak yapılan ekimlerden başarılı sonuçlar alınmaktadır. Orta ve uzun süreli otlatmak amacı ile kurulan meralarda ingiliz çimine çoğunlukla domuz ayrığı veya çayır kelpkuyruğu ile ak üçgül tohumları karıştırılıp ekilmektedir. Bu amaçla 5 kg çim 1 kg çayır kelpkuyruğu veya domuz ayrığı, 500 gr ak üçgül karışımı başarılı sonuçlar vermektedir.
Ekimden sonra en önemli bakım işlemlerinden birisi yabancı ot kontrolüdür. Saf çim ekimlerinde geniş yapraklı otlar herbisitler ile kolayca kontrol edilebilir. Ancak çim+baklagil karışımlarında yabancı ot kontrolü daha güçtür. Bu nedenle karışım ekilecek tarlaların ekim öncesinde yabancı otlardan iyice temizlenmesi gereklidir.
GÜBRELEME
Çim üretiminde gübreleme önemli bir uygulamadır. Verilecek gübre miktarının belirlenmesi için toprak analizi yapılması tavsiye edilmektedir. İtalyan çiminin ekimi ile birlikte, taban gübresi olarak dekara 30 kg miktarında 15-15-15 kompoze gübre verilmesi verimi artırmaktadır.
Düzenli yağış alan veya sulanabilen yerlerde azotlu gübreleme ot verimini ve ham protein oranını önemli ölçüde arttırır. Buğdaygil yem bitkileri içerisinde azota en fazla cevap veren bitkilerin başında çim türleri gelmektedir. Çime verilecek azot miktarı, yetiştirme amacına, toprak tekstürü, derinliği ve su tutma kapasitesine, yağışın miktar ve dağılışına, büyüme mevsiminin uzunluğuna bağlı olarak çok değişir. Normal şartlarda italyan çimine saf madde cinsinden yıllık toplam 15-20 kg/da azot (N) yeterli sayılır. Azotlu gübreler mevsim içerisinde 3-4 parça halinde; ilk biçimden itibaren her biçim sonrasında 5-10 kg/da N olmak üzere verilmesi tercih edilir.
Çim+baklagil karışımlarında verilecek N miktarı daha sınırlıdır. Karışımlara fazla azot verilmesi, karışımlardaki baklagil oranının çok azalmasına yol açar. Örneğin 5-7.5 kg/da azot gübresi karışımlarda çayır üçgülünün gelişimini engeller. Buna karşılık ak üçgül azotlu gübrelemeye daha dayanıklıdır. Bu nedenle karışımlara çoğunlukla azot gübresi verilmez veya gübre miktarı çok sınırlı tutulur. Yıllık yağışı 400-600 mm olan bölgelerde yetiştirilen çimlere 5-10 kg/da azot verilmesi yeterlidir.
REYGRAS’IN HAYVAN BESLEMEDE KULLANILMASI
Ot Üretimi: Çimler kaliteli ot üretimi için çok uygun bitkilerdir. Başaklanma devresinde biçilen çimlerden kaliteli bir ot alınır. İnce saplı çim otu çok kolay kurur. Çimlerden yıl içinde alınan biçim sayısı, iklim durumu, toprak yapısı ve N gübrelemesine bağlı olarak değişir. Genel olarak 30-40 günde bir biçim yapılabilir. İtalyan çimi biçimden sonra daha hızlı gelişir. Bu nedenle daha fazla biçim verir. Örneğin Bursa şartlarında ingiliz çiminden 3 biçim alınırken, italyan çiminde biçim sayısı 6 ya kadar ulaşmaktadır. Çimlerin ot verimleri oldukça değişkendir. Yıllık yağışı 500-600 mm olan bölgelerde kuru ot verimi 2.500-3.000 kg/da kadardır. Ancak sulama ile verim 4.000-6.000 kg/da kadar yükselir. İtalyan çiminden uygun şartlarda 6 ton/da dan fazla kuru ot verimi alınabilir.
Biçimler, bitkilerin 40-50 cm’ye ulaştığında gecikmeden yapılmalıdır. Bu boyda italyan çiminin besin içeriği en üst seviyede olacaktır. Yeşil ot halinde iken ham protein miktarı %22, silajında ise %19,2 civarındadır.
Silaj Olarak Kullanılması: Bitkilerin çok alçaktan biçilmesi sonucu, ot toprakla kontamine olur ve clostridia bakterisi populasyonu artar. Bu durumda hem otun silaj kalitesi bozulur, hem de silajın besleme değeri çok düşer.
Ayrıca bitkilerin toprak yüzeyine yakın kısımlarının besin maddeleri içeriği ve sindirilme dereceleri de düşüktür. Bu nedenle hem organik maddeler hem de beslenme değeri yüksek ot silajı yapabilmek için bitkilerin biraz daha yüksekten biçilmeleri gerekir. Biçilen ot silaj yapılacaksa kuru madde içeriğini artırmak üzere bir miktar arazide bekletilerek soldurulmalıdır. %30 olan kuru madde içeriğinin %40’ların üzerine çıkarılması gerekmektedir. Bu arada silajın çok iyi sıkıştırılması ve taban kısmına kuru sap-saman serilmesi gerekmektedir.
Ayrıca reygras silajlarına melas ilavesi yapılırsa, silajın kuru madde içeriği ve laktik asit yoğunluğu artmaktadır. Laktik asit artışı, bütirik asit sentezini engelleyerek silaj kalitesini arttıracak ve daha uzun süre silajın saklanmasına olanak sağlayacaktır. Melas katılmasıyla silajın fiziksel özelliklerinin yanı sıra besin maddesi değerlerinde, bazı fermantasyon özelliklerinde ve laktik asit düzeylerinde olumlu gelişmeler olduğu gözlemlenmektedir. Bu amaçla italyan çimi silajlarına %4 (Her bir ton ot için 40 kg.) melas katılması silaj kalite özelliklerini artırmaktadır.
Mera Bitkisi Olarak Kullanılması: Çimler uzun ömürlü bir bitki olmadığı için ancak kısa süreli meralarda kullanılır. Lezzetli bir ot üretmesi, ileri devrelerde lezzetliliğini ve besleme değerini koruması, otlandıktan sonra hızla gelişmesi, otunun sindirilme oranının yüksek olması gibi çeşitli nedenlerle kısa süreli meralarda tercih edilir. Birim alanda birçok yem bitkisine göre daha fazla hayvan beslenebilir. Ekimden 2 ay sonra otlatma olgunluğuna gelir. Kuzey Avrupa ülkelerinde çimler saf veya üçgül türleri ile karışımlar halinde çok kullanılır. Kışları ılıman geçen ülkelerde ise italyan çimi kış meralarının en önemli bitkilerinden birisidir. Örneğin ABD'nin güney eyaletlerinde italyan çimi saf veya üçgüllerle karışım halinde sonbahar ve kış meralarının tesisinde çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde ilk biçimler kuru ot veya silo yemi üretimi amacı ile biçilmekte daha sonraki gelişmeler otlatılarak değerlendirilmektedir.
HASTALIK VE ZARARLILAR
Reygras yetiştiriciliğinde; pas gibi birçok yaprak hastalıkları görülebilirse de bunlarla mücadele yapılamaz. Kuzey Avrupa ülkelerinde çim tarlalarında Fusarium nivale, Typhula incarnata ve T. ishikariensis kış devresinde önemli zararlara neden olmaktadır.
