ZEYTİN SİNEĞİ MÜCADELESİ

Dr. Halil TOPUZ | İzmir

ZEYTİN SİNEĞİ (Bactrocera oleae) Zeytin yetiştiriciliği yapılan tüm ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de zeytinde problem olan en önemli zararlıdır. Mücadelesi yapılmadığı yıllarda %90’lara varan vuruk oranlarıyla %30-40’a varan oranda verim kayıplarına neden olabilmektedir.

Sineğin vücudu 4-5 mm uzunluktadır. Baş sarımsı kırmızı, hortum ve ağız parçaları kahverengi, gözler ise mavi yeşil renktedir. Thorax, sırt kısmında eklem bölgeleri hariç siyah, alt kısımda ise kırmızımtırak sarı renklidir.

Bacaklar kırmızımtırak renkte olup, kanatlar saydamdır. Damarları belirgin olarak kanatta uca doğru küçük bir leke bulunmaktadır. Abdomen, kırmızımtırak sarı renkte olup, her segmentte değişik büyüklükte siyah lekeler bulunur, ovipozitör 1 mm uzunluktadır.

Olgun dönem larva 6-8,5 mm uzunlukta ve 1,3-1,96 mm ende olup 12 segmentli ve bacaksızdır.

Fıçı şeklindeki pupa 3,5-4,5 mm uzunlukta ve 1,4-2 mm ende olup, rengi ilk dönemlerde krem iken pupa dönemi sonuna doğru kahverengileşir.

Erginler meyvede V şeklinde yarıklar açarak vuruk oluşturur.

Zeytin sineği larva döneminde ve meyve etinde zararlı olur. Larva gelişme süresinde çekirdek etrafında galeriler açarak beslenir. Böylece meyvelerin çürüyerek dökülmesine, yağ miktarının azalmasına, kısmen de yağda asitliğin yükselmesine neden olur. Özellikle sofralık zeytinlerde zararı daha büyük önem taşımaktadır.

ZARARI

1-Meyvelerin çürüyerek dökülmesine

2-Zeytinyağı miktarının azalmasına

3-Yağın kalitesinde ve özelliklerinde bozulma

MÜCADELESİ

Kültürel Önlemler

■ Pupaların yok edilmesi için kış aylarında toprak sürülmelidir.

■ Zarar periyodu boyunca 3–4 günde bir, kurtlu zeytinler toplanarak zeytinlikten uzaklaştırılır.

■ Zeytin sineğinin sonbahardaki yoğun zararını önlemek için erken hasat yapılmalıdır.

Biyoteknik Mücadele

Kitlesel tuzaklama metodu kullanılarak Zeytin sineği popülâsyonunun yüksek olmadığı alanlarda (en az 2-5 ha) zeytin sineği ile başarılı bir şekilde mücadele etmek mümkün olmaktadır. Bu amaçla bakanlıkça ruhsatlandırılmış tuzaklar kullanılmalıdır.

Kitlesel tuzaklama zamanını belirlemek amacıyla McPhail ve feromonlu sarı yapışkan tuzaklar kullanılır. Bu tuzaklarda yakalanan Zeytin sineği sayısı artmaya başladığında, meyveler de vurma olgunluğuna yaklaşmışsa kitlesel tuzaklar bölgede aynı anda asılmalıdır. Kitlesel tuzaklama sistemlerinin, kısmi dal ilaçlaması yöntemi ile kombine edilerek ilaçlama sayısının azaltılması mümkündür. Bakanlığımızca Zeytin sineği mücadelesine ruhsat almış tuzaklar önerilen sayıda ağaçlara asılır.

Zeytin sineği mücadelesinde kitle halinde tuzakla yakalama amaçlı kullanılacak %2-3’lük diamonyum fosfat (DAP) eriyiği içeren plastik şişe tuzaklar ise, orta ve düşük popülasyonlu en az 5-10 da olan bahçelerde uygulanır (b). Her ağaca bir tuzak gelecek şekilde asılacak olan 2 litrelik şişelerin üst kısmına doğru 5 mm’lik 4 delik açılır. Her şişeye 1 litre eriyik eklenerek ağaçların güneydoğu yönünde asılır. Şişe içerisindeki diamonyum fosfat eriyiğinin sezon içerisinde bitmesi durumunda ekleme yapılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Ergin çıkış zamanları iklim, toprak karakteri, çeşit vb. etkenlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bölge farklılıkları dikkate alınarak, meyvelerin yumurta koyma olgunluğuna geldiği dönemde vuruk sayımları yapılarak, yeterli vuruk ve tuzaklarda yakalanan Zeytin sineği ergin sayısında artış görülmesi halinde, ilaçlamaya geçilmelidir. Bu nedenle tuzakların haziran ayının ilk yarısına kadar asılması gerekmektedir.

Ergin artışlarının belirlenmesi amacıyla, içinde %2 diamonyum fosfat eriyiği olan McPhail tuzaklar ile feromonlu sarı yapışkan tuzaklar kullanılır.

Vuruk sayımları haftada 1-2 kez, ağaçların güney-doğu kısımlarındaki parlak, yağlanmaya başlamış, flüoresans sarı renkteki meyvelerde yapılarak, vuruk yüzdesi belirlenir. Kitle halinde tuzakla yakalama ve kısmi dal ilaçlamasi için 400-500 adet meyve, kaplama ilaçlama için ise 200 adet meyve kontrol edilir ve (%) vuruk oranı saptanır. Yapılan sayımlar sonucunda, salamuralık çeşitlerde %1 vuruk, yağlık çeşitlerde ise %3-4 vuruk saptandığında, yer aletleri ile kısmi dal ilaçlaması veya kaplama ilaçlama yapılmalıdır.