Zeytin Ağaçlarında Yangın Sonrası Bakım İşleri Nelerdir?
Orman yangınlarının artan sıklığı ve yoğunluğu, Akdeniz ekonomisi ve kültürünün hayati bir bileşeni olan zeytin bahçeleri başta olmak üzere tarım alanları için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Yangından en çok zarar gören bitkiler, ormanlık alanların veya anız kaplı arazilerin yanındaki bahçelerin sınırları boyunca bulunanlar olsa da, yangınlar tüm meyve bahçelerini etkileyebilir ve yakıp kül edebilir. Orman yangını hasarının doğru bir şekilde değerlendirilmesi, etkili iyileştirme ve uzun vadeli yönetim için hayati önem taşımaktadır. Yangından etkilenen bir zeytinlik harap görünse de, ağaçlar iyi yönetilirse iyileşme ve tekrar üretken olma potansiyeline sahip olabilir.
Tamamen yanmış genç ve büyük zeytin ağaçları (Foça Ilıpınar 2025)
Kısmen yanmış zeytin ağaçları ( Foça Ilıpınar 2025)
Sağlıklı bir meyve ağacının kambiyumu nemli ve beyaz, açık ten rengi veya krem renginde olmalıdır. Ölü veya ciddi şekilde hasar görmüş kambiyum ise kuru ve kırmızı/kahverengi renkte olacaktır.
Yangından zarar görmüş, bol miktarda sürgün veren ve bunlardan hızla yeni bir bitkinin yetiştirilebildiği bitki.
Bir ağacın kararmış ve yapraklarının dökülmüş olması, mutlaka öldüğü veya öleceği anlamına gelmez. Ağacın dış yüzeyindeki (kabuk, dallar ve kökler) hasarın yanı sıra, kabuğun hemen altında bulunan kambiyum tabakasını da hesaba katmak önemlidir. Kambiyum, ağaçta su ve besin taşıyan damar sistemini oluşturan büyüyen hücrelerden oluşan tabakadır.
Kambiyum hasarı, dış kabuğu bir bıçak, balta veya büyük bir tornavidayla açarak değerlendirilebilir (Şekil 2. A). Kabuğun altındaki doku nemli ve krem, beyaz veya açık ten rengindeyse, kambiyum hala canlıdır ve bu da ağaca iyileşme şansı verir. Ölü veya hasarlı kambiyum kuru ve kırmızımsı/kahverengi olacaktır. Kambiyumun aşırı hasar görmesi ağacı öldürür.
Isı ve yangın stresine maruz kalan ağaçlar, yangın hasarına yeniden filizlenerek ve hatta belki de çiçek açarak tepki verebilir. Daha sonra kaç ağacın tamamen yok olduğuna karar verilebilir.
Ağacın canlılığını doğru bir şekilde değerlendirmek için yeniden büyümesini beklemek önemlidir. Yaşam belirtisi gösteren ağaçların yangına bakan tarafları ciddi şekilde hasar görmüş olabilir ve düzensiz yeniden büyüme, ağacın dengeli bir şekilde yeniden büyümesi için iyi bir fırsat sağlamayabilir.
Ağaçların iyileşmesi şunlara bağlıdır:
1. Hasarın derecesi
2. Ağaç boyutu ve yaşı
3. Yangında önce ve sonra nem stresi
4. Aşılı bir çeşitse aşı yerinin üzerindeki sürgün varlığı
Zeytin ağacında yaş artıkça gövde kalınlığı da arttığı için yangının zararı daha derin olmayabilir. Diğer yandan yüzeysel yangınlarda kalın dallar da zarar görmeyebilmektedir. Zeytin ağaçlarının orman yangını nedeniyle tamamen ölme olasılığı, gövde çapı 20 milimetreden küçük ağaçların çoğunlukta olduğu genç plantasyonlarda daha yüksektir.
Yangından sonra zeytin ağaçlarında yapılacak bakım uygulamalarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
· Hasarın boyutuna göre zeytinliğinizi mümkün olan en kısa sürede değerlendirmeli ancak budamadan önce yeniden büyüme belirtilerini beklenmelidir. Sürgünler belli bir boyuta ulaştıktan sonra artık kuru dallar budanabilir. Bırakılan kısımların kesinlikle sağlam olması gerekmektedir. Toprak seviyesinden kabaklanan ağaçlarda iki yılsonunda, sadece turptan çıkan sürgünler seyreltilir.
· Mümkün olan en kısa sürede sulama yapılmalıdır. Su kullanımının daha düşük olabileceğini unutulmamalıdır. Toprak nemi kontrol edilerek düzenli aralıklarla sulanmalı, özellikle yaz aylarında kuraklık stresi engellenmelidir.
· Yangın sonrası toprak mikroorganizmalarının toparlanması genellikle 2–3 yıl sürer. Sulama ile verilecek hümik asit bu süreci hızlandırabilir, özellikle leonardit kaynaklı humik asitler yüksek etki gösterir.
· Özellikle kısmen yanan zeytinliklerde (Şekil 1. B), deniz yosunu uygulaması yapılabilir. Deniz yosunu, kök ve sürgünlerin yeniden büyümesini teşvik eden sitokininler ve oksinler gibi doğal büyüme hormonları içerir.
· Aşılı ağaçlarda eğer yangın sonrası yeni sürgünler aşı yeri aşağısından çıkmışsa, anaçtan çıkan sürgünlerin yeniden aşılanması gerekmektedir.
· Sürgün gelişimi için gübreleme su ihtiyacına göre dağa az önem arz etmektedir. Yangın sonrası, zeytin ağaçlarının büyük gövde kütlesine göre, küçük yaprak alanı nedeni ile yeniden büyüme hızlı olmaktadır ancak fazladan besin maddesi uygulamaları yeniden büyümesini zorlaştırabilmektedir.