Cahit Akşen 24 senedir Rusya ve Özbekistan’da Tarım sektöründe üst düzey yöneticilik yapıyor. Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu vatandaşlığına sahip… Aynı zamanda Özbekistan’da Daimi oturma izni mevcut. Rusya ve Özbekistan’da iş mevzuatlarına hakim. Ana dil seviyesinde Rusça, İngilizce ve Özbekçe biliyor. Cahit Akşen kaleme aldığı makalesinde Özbekistan seracılık sektöründe yaşanmakta olan bir krizin analizini yapıyor.
Özbekistan Seracılığında Dikim Gecikmeleri
2025-2026 sezonuna girerken Özbekistan'da dikkat çeken bir tablo var Ekim ayına gelinmesine rağmen ikinci ekim-dikimlerin önemli bir kısmı hâlâ yapılmamış durumda. Seraların yaklaşık %30–40’ı boş bekliyor.
Bu gecikme, yalnızca üretim stratejilerinden değil; yüksek maliyetler, finansal baskılar ve bölgesel rekabetten de kaynaklanıyor.
1. Maliyet Baskısı
■ Cocopeat fiyatları geçen yıla göre % 100 oranında artış gösterdi.
■ Gübre tedarikçileri vadeli alışverişi ya durdurdu yada en aza indirdi
■ Enerji giderleri ise seraların en büyük kalemlerinden biri olmaya devam ediyor. Bu artışlar, üreticilerin risk iştahını düşürüyor ve ekim kararlarını ertelemesine yol açıyor.
2. Finansal Baskılar
Çiftçilerin önemli bir kısmı, seralarını banka kredileri veya tedarikçilere vadeli borçlarla döndürüyor. 2024 sezonunda düşük fiyatlar nedeniyle birçok üretici beklediği geliri elde edemedi. Bu da geri ödemelerde baskı yarattı.
Sonuç olarak, “Yanlış bir ekim kararı borç batağına sürükleyebilir” kaygısı, üreticilerin adımlarını yavaşlatıyor gibi.
3. Türkmenistan Rekabeti
Son yıllarda Türkmenistan, seracılık yatırımlarında ciddi ivme kazandı. Modern tesisler ve devlet destekleriyle Türkmen üreticiler özellikle domates ve hıyarda Özbekistan ile aynı pazarlarda rekabet ediyor.
■ Türkmenistan’ın avantajı: Enerji maliyetlerinin düşük olması ve üreticilere sağlanan devlet teşvikleri.
■ Özbekistan’ın dezavantajı: Yüksek kredi maliyetleri, enerji fiyatları ve lojistikteki zorluklar.
Bu durum, Özbek üreticilerin “ürünümü eskisi gibi satabilir miyim, fiyat tutar mı?” kaygısını artırıyor.
4. Stratejik Bekleyiş
Çiftçiler farklı stratejiler izliyor:
■ Erken ekim yapanlar, sezona ilk ürünlerle girip yüksek fiyat hedefliyor.
■ Geç ekim yapanlar, bahar aylarında ürün kıtlığına güveniyor.
■ Bekleyenler ise maliyetleri ve rekabeti gözlemleyerek en doğru zamanı kolluyor.
Bu nedenle ekim takviminde alışılmadık bir “sessizlik” yaşanıyor.
5. Sezon Sonu Senaryoları
Önümüzdeki aylarda birkaç farklı senaryo öne çıkıyor:
1. Toplu geç ekim, Bahar aylarında ürün bolluğu ve fiyat düşüşü.
2. Ekimlerin daha da ertelenmesi, Piyasada ürün kıtlığı, fiyatların hızla yükselmesi.
3. Türkmen ürünlerinin yoğun girişi, İç pazarda fiyatların baskılanması, Özbek üreticilerin zarar etme riski.
Sonuç: Özbekistan seracılığı, bu sezonu yalnızca tarımsal değil, ekonomik ve bölgesel rekabetin belirlediği bir süreç olarak yaşıyor. Maliyetler, kredi borçları ve Türkmenistan’dan gelen rekabet, çiftçilerin kararlarını doğrudan etkiliyor.
Bu tablo, seracılığın geleceği için iki kritik mesaj veriyor:
■ Üreticilerin finansal olarak daha güçlü desteklenmesi gerekiyor.
■ Bölgesel rekabet koşullarına uygun yeni stratejiler geliştirilmezse, Özbekistan seracılığı köprüden önceki son çıkışı kaçırabilir.